ಕೊಂಕಣಿಂತ್ಲಿ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಕವಿತಾ
-
कोंकणिंतली रोम्यांटीक कविता
-परेश नरेंद्र कामत
कोंकणी कविता खर्या अर्थान फुलून आयली ती गोंयच्या स्वातंत्र्या उपरांत.
४५० वर्सां पोर्तुगेज राज्वटिच्या शेका खाला आशिल्लें गोंय १९६१ वर्सा स्वतंत्र जालें. गोंयकारांनी पयलेच खेपे मेकळो स्वास घेतलो. इतलो तेंप गोंयकार, जे आपलेच भुंयेंत पर्की कशे घुस्मटून जियेताले, ते सळसळट्या वार्याचो ताल धरीत मेकळ्या गळ्यान गावंक लागले....
शेवण्यांक, न्हंयांक, झाडांक, दोंग्रांक, वार्याक जशी आपली स्वताची भास आसता, तशी दरेका वाठारांतल्या मनशाक आपली स्वताची भास आसता.
गोंयकारांची सभावीक भास कोंकणी आनी हेच भाशेंतल्यान तो बरे तरेन व्यक्त जाता. ताच्या भाव-भावनांक, इत्सा-आकांक्षांक, संवेदनांक, जाणिवांक, उमाळ्यांक कोंकणिंतल्यानूच काळीज-कवंळो चंवर फुट्टा.
हीच गजाल, नेमकेपणान, कवितेचेय बाबतिंत लागू जाता. खरी आनी बरी कविता सभावीक भाशेंतल्यांनूच अळंग फुलून येता आनी जर ती अर्थपूर्ण उतर्ल्यार थळ-काळजाच्यो शिमो हुपून वैश्वीक कवितेकडेन आप्सूक नातें जोडटा.
‘कवितेची भास’ ही सृजनशीळ भास आसची पडटा आनी ती दरेका कवीन आपल्या पिंडापरमाण, व्यक्ती प्रमाण, मानसिकताये प्रमाण विकसीत कर्ची पडटा. ‘भास’ हें संवाद सादपी माध्यम आशिल्ल्यान कवी आपलो अणभव भाशेंतल्यान अभिव्यक्त कर्ता. ह्या अणभवांतल्यानूच कवितेक आपलें रूप आनी आशय मेळटा. तिच्या आशयाक वेगवेगळीं परिमाणां प्राप्त जातात. ते खातीर, कविता हें भाशेचें सृजनशीळ अशें संघटन आसा, अशें म्हणचें पडटा.
मराठी, कन्नड, बंगाली ह्या भाशांतले कवितेक जशी व्हड काव्य परंपरा आसा तशी कोंकणी कवितेक ना. तरीय भारतीय काव्य परंपरे कडेन कोंकणी कवितेन लागसारण जोडून घेतलां. आनी हें लागसाराण कोंकणी कवितेचीं फाटलीं पांच दसकां अभ्यासल्यार सहजतायेन जाण्वूं जाता. ह्या पांच दसकांच्या काळांत कोंकणी कवितेन आपलें निजाचें रूप घेतलां. भास, कला आनी संसकृतायेचो संगम कोंकणी कवितेंत खरपणान दिसुंक लागला.
कोंकणी साहित्यांत - १९६० च्या दसकांत कोंकणी कवितेचें वेगळेपण सिद्ध कर्पी कविंचो उदेव जालो. तांतुंतले मुखेल कवी म्हणल्यार बयाभाव, बाकीबाब बोर्कर, मनोहरराय सर्देसाय, र.वी. पंडीत, अभिजीत, शंकर रामाणी, पांडुरंग भांगी, चा.फ्रा. देकोसता आनी नागेश कर्मली. ह्या काळांत तांणी बरयिल्ल्या कवितांचे दोन प्रवाह दिषटी पडटात. एक -आत्मनिषठ कवितेचो आनी दुस्रो समाजीक आशयाचे कवितेचो.
मोग-सैमाची कविता ह्या काळांत चड प्रमाणांत येताली ती ह्या कविंच्या रोम्यांटीक आनी सौंदर्यवादी दिश्टिकोनाक लागून. १९६० च्या दसकांत निक्तोच सुरू जाल्लो हो रोम्यांटीक कवितेचो प्रवाह फाटलीं सुमार पांच दसकां एक सार्को व्हांवत आसा.
कवी बाकीबाब बोर्कर हे मराठी काव्य परंपरेंत वाडून नांवा-रुपाक आयिल्ले प्रेमकवी. जाल्यारूय, तांणी कोंकणी भाशेची गरज वळखून कोंकणिंतल्यानूय कविता रचल्यो. बाकीबाबांचे ‘पांयजणां’ आनी ‘सासाय’ अशे दोन कवितासंग्रह उज्वाडाक आयले. ह्या दोनूय संग्रहांतल्यो मोग-सैमाच्यो कविता वाचतकीच बाकिबाबांचे कवितेची स्वच्छंदी आनी रुमानी तांक जाण्वता. तांचे कवितेक आशिल्ली निजाची गेयता, कवितेच्या आशयाक लय-तालाचें भान दिता. ते नद्रेन ‘पांयजणां’, ‘तुजे हात’, ‘पावलाच्या सुलुसानूच’, ‘ह्या विलाथे’, ‘आबोल्यांची फांती’ ह्यो कविता तांच्या प्रेमकवितांची अस्सल तांक दाखयता. ‘पांयजणां’ सार्के सर्वांग सुंदर कवितेंत जाण्वता ती बाकिबाबांचे कवितेंतली विलक्षण नादमयता. बाकिबाबांचो मूळचो पिंडूच प्रेमकविचो आशिल्ल्यान तांची प्रतिभा प्रेमकवितेंत रसरसून घोंसार येता.
बाकिबाबांचे समकाळीन कवी म्हणल्यार शंकर रामाणी आनी पांडुरंग भांगी. ह्या दोगांय कविंचो पिंड प्रेम कविंचो आसुनय तो बाकिबाबां परस वेगळो. बाकिबाब सभावान लोकांती जाल्यार रामाणी आनी भांगी हे एकांती. बाकिबाबांचे कवितेचो प्रवास हो अमुर्ता कडल्यान मुर्ता कडेन गेल्लो दिसता, जाल्यार रामाणी आनी भांगी मूर्त अणभवांतले सगळे घटक कवितेंत वीर्गळावन तांकां अमूर्त पातळेर व्हर्तात. हे दोगूय कवी आत्मनिषठ आशिल्ल्यान तांणी आपल्या अणभवां कडेन प्रामाणीक रावून आपल्यो ‘शब्द-संवेदना’ कवितेंतल्यान मांडल्यात. रामाणिचें ‘जोगलांचें झाड’, ‘निळें निळें ब्रह्म’, ‘ब्रह्मकमळ’ हे कविता संग्रह जाल्यार पांडुरंग भांगिचे ‘अदृषटाचे कळे’,‘दिश्टावो’ आनी ‘चांफेल्ली सांज’ हे कविता संग्रह उज्वाडाक आयल्यात. तांचे कवितेचीं मुळां भारतीय परंपरेचे मात्येंत खोल मेरेन रुजून आयल्यांत.
कवी र.वी.पंडीत, चा.फ्रा. देकोसता आनी नागेश कर्मली हांच्यो कविता खर समाजीक आशय व्यक्त कर्तात. अशें आसून लेगीत, ‘आयज तूं येतलो देखून’ सार्की अस्सल मोगाची अथ्रेकणी व्यक्त कर्पी कविता पंडीत सहजतायेन बरोवन वता.
चा.फ्रा. देकोसता हांची ‘हाड चेडवा बुडकुलो’ ही कविता कोंकणिंतली एक उत्कृषट प्रेमकविता म्हणची पडटली.
कवी नागेश कर्मली हे सहजतायेन समाजीक आशयाची सशक्त कविता बरयतात. तेच सहजतायेन ते विशुद्ध भाव कविताय बरयतात. ‘जोरगत’, ‘सांवार’, ‘वंशकुळाचें देणें’, ‘थांग-अथांग’ ह्या कविता संग्रहांतल्यान तांणी मोग-सैमाची सुंदराय आनी नाजकाय व्यक्त कर्पी भावकविता कोंकणीक दिल्या.
१९७० च्या दसकांत कोंकणी कवितेन आधुनीक मोडणां घेवन नवकविते कडेन नातें जोडिल्लें दिसता. ह्या काळांतल्या मोग कवितांनी सांकेतिकताय उण्या प्रमाणांत दिसता. ह्या दसकांतले मुखेल कवी म्हणल्यार रमेश वेळुसकार, पुंडलीक नायक, माधव बोर्कर, प्रकाश पाडगावंकार, काशिनाथ शांबा लोलियेंकार आनी अरूण साखरदांडे. ह्या कविंनी आपली सर्जनशीलताय कसाक लावन कोंकणी कवितेक नवे आयाम, नवीं परिमाणां दिलीं. नवीं मुल्यां, नवे प्रयोग तांणी कवितेंत प्रस्थापीत कर्पाचो यत्न केलो.
हे पिळगेंतले कवी रमेश वेळुसकार आनी कवी माधव बोर्कर हांणी कोंकणी प्रेमकवितेचो प्रवाह आनिकूय रूंद आनी खोल करीत कोंकणी प्रेमकवितेक नवे आयाम जोडून दिले. तांणी आपापल्या पिंडा प्रमाण कोंकणी प्रेमकवितेच्या प्रवाहाक नवे जाणिवेचीं परिमाणां दिलीं.
कवी रमेश वेळुसकार हांणी गोंयचे संसकृतायेंतल्यान, गोंयच्या सैमांतल्यान, लोकवेदांतल्यान, लोक संगीतांतल्यान लय-तालाची उर्जा घेतली आनी निजाची लावण्यमयी शब्दकळा कोंकणिंत हाडली. तांणी ‘कोयन’ केल्ल्या उत्रांची मांडावळ लेगीत निजाची आनी सेंद्रीय. ‘सावूलगोरी’ ही तांची अपरतीम प्रेम कविता अम्लान, सौंदर्यान रसरसता. ‘मोरपाखां’, ‘सावूलगोरी’, ‘आंगणी नाचता मोर मोर्या’, ‘तनरज्योती’ ह्या संग्रहांतल्या कवितांनी तांचो सौंदर्यवादी आनी रोम्यांटीक दिषटिकोन दिसून येता.
कवी माधव बोर्करांची कविता सैमांतले, जिणेंतले गूढतायेचो माग घेता. तांची कविता इंपरेशनिसटीक शैलीन चितारिल्ली एबस्ट्राकट पेटिंगा सार्की अवतर्ता. सरळ, मिताक्षरी आनी सुक्षीम संवेदनाचो आविषकार तांणी छंदांतल्यान आनी मुक्तछंदांतल्यान घडयला. ‘वताच्यो सावंळ्यो’, ‘पर्जळाचें दार’, ‘यमन’ ह्या संग्रहांतल्यो तांच्यो प्रेमकविता अमुर्ता वट्यां आप्सूक झोंपय घेतात.
कवी पुंडलीक नायक हांणी समाजीक अन्याय, अत्याचारा आड बंड करीत समाजीक आशयाच्यो सशक्त कविता बरयिल्ल्यो आसल्यो तरी तांणी उत्कृषट अश्यो प्रेमकविताय कोंकणीक दिल्यात. ‘पत्र’ सार्की तांची कविता कोंकणी प्रेमकवितेचें वेगळेपण दाखयता.
कवी अरूण साखरदांडे हांच्यो कविता मनशाचे जिण्येंतल्या एबसर्डिटिचेर भाश्य कर्पी आसल्यो तरीय तांणी ‘मोगकिनारी’ हो प्रेमकवितांचो संग्रह कोंकणीक दिला. पूण तांच्यो ह्या संग्रहांतल्यो कविता बार्कायेन वाचल्यार तांचो एकूण मोगाकडेन पळोवपाचो दिषटिकोन एंटी-रोम्यांटीक आसा, अशेंय जाण्वता.
हे पिळगेच्या उपरांतचे पिळगेंतल्या, म्हणल्यार १९८० च्या आनी १९९० च्या दसकांतल्या कविंनी रोम्यांटीक कविते कडल्यान असतित्ववादी कविते कडेन झेंप घेतिल्ली दिसता. प्रखर असो समाजीक आशय ह्या दसकांतल्या कविंनी व्यक्त केला. जाल्यारूय कोंकणी प्रेमकविताय आपापल्या सौंदर्यसोदा प्रमाण विकसीत कर्पाचो यत्न केला. कवी सू.म. तडकोड, नूतन साखर्दांडे, नयना आडार्कार, माया खरंगटे, शशिकांत पुणाजी, मेलवीन रोड्रिगस, आर. रामनाथ, प्रसाद लोलियेंकार, विषणू वाघ, सुदेश लोटलिकार, संजीव वेरेंकार, प्रकाश नायक आनी ग्वादलूप डायस हांचे सार्के कवी आपले कवितेंतल्यान नव्यो जाणिवो, नव्यो संवेदना व्यक्त कर्तात.
आयची कोंकणी प्रेमकविता बारिक्साणेन अभ्यासल्यार तिणे आपल्या अणभवाचो आवाठ बरोच रूंद केला, नव्या जाणिवांची खोलाय तिका आयल्या अशें जाण्वता. रोम्यांटीक