ಐನ್ಸ್ಟೈನ್-ಟಾಗೋರಾ ಮಧೆಂ 1930 ವರ್ಸಾ ಚಲಲ್ಲೆಂ ಸಂಗೀತಾ ವಯ್ಲೆಂ ಸಂಭಾಷಣ್
ಟಾಗೋರ್ ಆನಿ ಐನ್‍ಸ್ಟೈನ್‍ಚ್ಯಾ ಮಧೆಂ ದುಸ್ರಿ ಭೆಟ್ ಜಾಲ್ಲಿ 1930 ಇಸ್ವೆಂತ್. 1912 ಇಸ್ವೆಂತ್ ಪಯ್ಲಿ ಭೆಟ್ ಜಾವ್ನ್ ಆಟ್ರಾ ವರ್ಸಾಂ ಉಪ್ರಾಂತ್. ಹಿ ಭೆಟ್ ಬರ್ಲಿನ್ ಲಾಗಿಂ ಕಪುತ್ ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯಾ ಜಾಗ್ಯಾರ್ ಐನ್‍ಸ್ಟೈನಾಚ್ಯಾ ಗಿಮಾಳ್ ಘರಾಂತ್ ಜಾಲಿ. ಹೆ ಭೆಟೆವೆಳಾರ್ ತಾಂಚೆ ಮಧೆಂ ಚಲಲ್ಲೆಂ ಸಂಭಾಷಣ್ ಭಾರತೀಯ್ ತಶೆಂ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಂಗೀತ್ ಪರಂಪರೆಂ ವಿಶಿಂ ಆಂತರಿಕ್ ನದರ್ ಫಾಂಕೊಂವ್ಚ್ಯಾ ಪ್ರೇತನಾಕುಶಿಂ ವ್ಹಾಳಲ್ಲೆಂ. ಹಾಂಗಾಸರ್ ಐನ್ಸ್ಟೈನ್ ಆಪ್ಲೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಭಾಯ್ಲ್ಯಾ ಎಕಾ ಸಂಗೀತಾಚೆ ರಿತಿವಿಶಿಂ ವಿಶೇಸ್ ಹುಮೆದ್, ಆತುರಾಯ್ ದಾಕಯಿಲ್ಲೆಬರಿ ದಿಸ್ತಾ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಕಳೊನ್ ಆಯಿಲ್ಲ್ಯಾಪ್ರಕಾರ್ ಹೊ ವಿಷಯ್ ನ್ಹಯ್ ಆಸ್ತಾಂ, ತಾಂಣಿ ಹೆರ್ ವಿಶಯಾಂಚೆರಯ್ ಚರ್ಚಾ ಚಲಯಿಲ್ಲಿ ಆನಿ ತಾಂಚೆಂ ಪ್ರಕಾಶನ್ ಐನ್‍ಸ್ಟೈನಾಕ್ ತಿತ್ಲೆಂ ಸಮಾಧಾನ್ ದಿಂವ್ಚೆ ತಸಲೆಂ ನಾತಲ್ಲೆಂ ಖಂಯ್. ಹೆಂ ಸಂಭಾಷಣ್ ಥಂಯ್ಸರ್ ಆಸಲ್ಲೆ ತಿಸ್ರೆ ವ್ಯಕ್ತಿನ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ ಖಂಯ್. ಸಂಗೀತಾವಿಶಿಂ ತಾಂಚೆಂ ಸಂಭಾಷಣ್‍ಚ್ ಸುರಸ್ ಆಸೊನ್ ತಾಚೊ ಸಂಪೂರ್ಣ್ ಪಾಠ್ ಹಾಂಗಾಸರ್ ದಿಲಾ.
ಟಾಗೋರ್: ಭಾರತಾಂತ್ಲಿ ಸಂಗೀತ್ ರೀತ್, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ್ ರಿತಿಬರಿ ತಿತ್ಲಿ ಕಾಂಯ್ 'ರಿಜಿಡ್' ನ್ಹಯ್. ಆಮ್ಚೊ ಸಂಗೀತ್ ರಚ್ಪಿ ಎಕಾ ತಾಳ್ಯಾಚೊ ವಿನ್ಯಾಸ್, ಪ್ರಾಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಾಚೊ ಚವ್ಕಟ್ ಘಾಲುನ್ ದಿತಾ. ತಾಚೆ ಮಿತಿಂತ್ ರಾವುನ್ ಸಂಗೀತ್‍ಗಾರಾಕ್ ತೆ ವಿನ್ಯಾಸ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ವೆಳಾಚೆ ಹುಮೆದಿನ್ ವಾಡೊವ್ನ್ ವಚುಂಕ್ ಜಾತಾ. ತಾಕಾ ತಾಚ್ಯಾ ತಾಳ್ಯಾವಿನ್ಯಾಸಾ ಸಾಂಗಾತಾ ತಾಳ್ ಪಡುಂಕ್ ಜಾಯ್ ಆನಿ ಆಮ್ಕ್ಯಾ ನೆಮಾಂ ಭಿತರ್ ತಾಣೆಂಚ್ ಹ್ಯೊ ಗಜಾಲಿ ಸ್ವಹುಮೆದಿನ್ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತ್ ಕರುಂಯೆತ್. ಸಂಗೀತ್ ಸೃಷ್ಟಿಕಾರಾನ್ ಏಕ್ ಪಂಚಾಂಗ್ ಘಾಲುನ್, ತಾಚ್ಯಾ ತಾಳ್ಯಾವಿನ್ಯಾಸಾವಿಶಿಂ ಘಾಲ್ಲ್ಯಾ ಕೃತಿಬಾಂದ್ಪಾಕ್ ಆಮಿ ಖುಶಿ ಪಾವ್ತಾಂವ್. ಪುಣ್ ತೆಂ ಸಂಗೀತ್ ವ್ಹಾಜಯ್ತಾನಾ ವ್ಹಾಜಂತ್ರ್ಯಾ ಥಾವ್ನ್ ತಾಚೊಚ್ ಮ್ಹಳ್ಳೊ ರಾಗೋತ್ಸಾಹ್ ಆನಿ ಅಲಂಕಾರ್ ಕುಶೆಲತಾ ಆಮಿ ಆಶೆತಾಂವ್. ಸೃಷ್ಟಿಚ್ಯಾ ಕಾರ್ಯಾಂತ್ ಆಮಿ ಕೇಂದ್ರ್ ಅಸ್ತಿತ್ವಾಚೆಂ ನೆಮ್ ಪಾಳ್ತಾಂವ್. ಆನಿ ತಾಚೆ ಸಾಂಗಾತಾ ಆಮ್ಚಿ ಶಿರ್ ತುಟಯ್ನಾಸ್ತಾಂ ಉರ್‍ಲಿ ತರ್ ಆಮ್ಚ್ಯಾ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಾಚೆ ಮಿತಿ ಭಿತರಚ್ ಸಂಪೂರ್ಣ್ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸಾಧ್ಯ್.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ಹೆಂ ಕೆದಳಾ ಸಾಧ್ಯ್ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಸಂಗೀತ್ ಕಲೆಕ್ ಘಟ್‍ಮೂಟ್ ಪರಂಪರಾ ಆಸೊನ್, ತಿ ಆಮ್ಕಾಂ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ್ ಕರುಂಕ್ ಸಾಧ್ಯ್ ಜಾತಾನಾ ಮಾತ್ರ್. ಯೆರೊಪಾಂತ್ ಲೊಕಾಮೊಗಾಳ್ ಕಲೆಥಾವ್ನ್ ಹಿ ಪರಂಪರಾ ಮಸ್ತು ಪಯ್ಸ್ ಗೆಲ್ಯಾ. ಎಕೆ ರಿತಿಚಿ ಗುಪೀತ್ ಕಲಾ ಜಾವ್ನ್ ಆಪ್ಲಿಚ್ ನೆಮಾವಳ್ ಆನಿ ಸಂಪ್ರದಾಯ್ ತಿಕಾ ಆಸಾ.
ಟಾಗೋರ್: ತಶೆಂ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ತುಮಿ ಹೆ ಕಷ್ಟಾಂಚೆ ರಿತಿಕ್ ಖಾಲ್ತೆ ಜಾಯ್ಜಾಯ್ ಪಡ್ತಾ. ಭಾರತಾಂತ್ ಸಂಗೀತ್‍ಗಾರಾಚೆಂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ್ ತಾಚ್ಯಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ್ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಾಂತ್ ಆಸಾ. ಎಕ್ಲೊ ಗಾವ್ಪಿ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ್ ಜಾವ್ನ್ ಆಪ್ಲೆ ಸಕ್ತೆನ್ ತಾಳ್ಯಾವಿನ್ಯಾಸಾಚೆಂ ಸುರೂಪ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣ್ ಕರುಂಕ್ ಸಾಧ್ಯ್ ಜಾತಾನಾ ಸಂಗೀತ್ ಸೃಷ್ಟಿ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾಚಿ ಕೃತಿ ತಾಣೆಂ ಆಪ್ಲಿಚ್ ಕೃತಿ ಮ್ಹಳ್ಳೆಬರಿ ಗಾವ್ಯೆತ್.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ಮೂಳ್ ಕೃತಿಯೆಚಿ ವ್ಹಡ್ 'ಐಡಿಯಾ' ಸಂಪೂರ್ಣ್ ಜಾವ್ನ್ ಸಮ್ಜತಾನಾ ಮಾತ್ರ್ ತಾಂತುಂ ಚಡ್ಣ್ಯೊ ದೆಂವ್ಣ್ಯೊ ಹಾಡುಂಕ್ ಸಾಧ್ಯ್. ಆಮ್ಚ್ಯಾ ದೇಶಾಂತ್ ಹ್ಯೊ ಚಡ್ಣ್ಯೊ ದೆಂವ್ಣ್ಯೊ ಸಯ್ತ್ ಪಯ್ಲೆಂಚ್ ಠರಾಯಿಲ್ಲ್ಯೊ ಆಸ್ತಾತ್.
ಟಾಗೋರ್: ಆಮ್ಚೆ ಚಾಲಿಂತ್ ಬರೆಪಣಾಚಿಂ ನೆಮಾಂ ಪಾಳ್ಳಿಂ ಜಾಲ್ಯಾರ್ ಆಮ್ಕಾಂ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ್ ಸಂಪೂರ್ಣ್ ಲಾಭ್ತಾ. ಸಂಗೀತ್ ಅಶೆಂಚ್ ವ್ಹಾಳಜಾಯ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ನೆಮ್ ಆಸ್ತಾ. ಪುಣ್, ತೆಂ ಆಮ್ಚೆಂ ಕರ್‍ನ್ ಘೆಂವ್ಚೆಂ ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕತೆಂತ್ ಆಸಾ. ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಸಂಗೀತ್ ಸಂಪ್ರದಾಯಾಂತ್ ಹೆ ರಿತಿಚ್ಯಾ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾಕಯ್, ಚಮ್ಕುನ್ ಆಸ್ಚೆ ವಾಟೆಕಯ್ ವೆಗ್ಳೆಪಣ್ ಆಸಾ.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ಕೃತಿಯೆಂತ್ಲ್ಯಾ ಸಬ್ದಾಂಚೆ ವಿಂಚ್ಣುಕೆಂತಯ್ ಅಸಲೆಂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ್ ಆಸಾ ಕಾಂಯ್? ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್, ಗಾವ್ಪ್ಯಾಕ್ ಆಪ್ಣಾಕ್ ಜಾಯ್ ಜಾಲ್ಲೆ ಸಬ್ದ್ ಘಾಲುಂಕ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ್ ಆಸಾ?
ಟಾಗೋರ್: ಬಂಗಾಳಾಂತ್ ಎಕೆ ರಿತಿಚೆಂ ಗಾಯಾನ್ ಆಸಾ - ಹಾಕಾ ಕೀರ್ತನ್ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್ - ಹಾಂತುಂ ಗಾವ್ಪ್ಯಾನ್ ಮೂಳ್ ಕಾಂತಾರಾಂತ್ ನಾತಲ್ಲೆಂ ವರ್ಣನ್ ಆನಿ ಮೊವ್ಳಾಂ ಘಾಲುಂಕ್ ಜಾತಾ. ಹೆಂ ಪ್ರೇಕ್ಷಕಾಥಂಯ್ ವಿಶೇಸ್ ಸಂಭ್ರಮಾಚೊ ಭೊಂವಾರ್ ಸೃಷ್ಟಿ ಕರ್‍ತಾ. ಕಿತ್ಯಾಕ್ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ತಾಂಕಾಂ ಸೊಭಿತ್ ಆಸ್ಚ್ಯಾ, ಖಿಣಾಖಿಣಾಕ್ ಸೃಷ್ಟಿ ಜಾಂವ್ಚ್ಯಾ ಭೊಗ್ಣಾಂವರ್ವಿಂ ರೋಮಾಂಚನ್ ಜಾತಾ.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ಹಾಚ್ಯಾ ಛಂದಸ್ಸಾಚೊ ಆಕಾರ್ ಕಾಂಯ್ ಕಠಿಣ್ ಆಸಾ?
ಟಾಗೋರ್: ವ್ಹಯ್. ಪದ್ ರಚ್ಣೆಚಿ ಮೀತ್, ಮಿರ್‍ವೊನ್ ವೆಚೆ ಬರಿ ನಾ. ಗಾವ್ಪ್ಯಾನ್ ಹರ್‍ಯೆಕಾ ಪ್ರಯೋಗಾಂನಿ ತಾಳಾಕ್, ವೆಳಾಕ್ ಸರಿ ಜಾವ್ನ್ ಗಾಯ್ಜಾಯ್. ಯೆರೊಪಾಚ್ಯಾ ಸಂಗೀತಾಂತ್ ವೆಳಾವಿಶಿಂ ತುಮ್ಕಾಂ ಥೊಡೆಂ ಚಡ್ತಿಕ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ್ ಆಸಾ, ಪುಣ್ ತಾಳ್ಯಾ ವಿನ್ಯಾಸಾಕ್ ನಾ. ಭಾರತಾಂತ್ ತಾಳ್ಯಾವಿನ್ಯಾಸಾವಿಶಿಂ ಥೊಡೆಂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ್ ಆಸೊನ್ ವೆಳಾವಿಶಿಂ (Time) ನಾ.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ಭಾರತೀಯ್ ಸಂಗೀತ್ ರಚನ್ ಸಬ್ದ್ ನಾಸ್ತಾಂ ಗಾವ್ಯೆತ್ ಕಾಂಯ್? ಏಕಯ್ ಸಬ್ದ್ ನಾಸ್ತಾಂ ಗಾಯಾನ್ ಚಿಂತ್ಚೆಂ ಕಶೆಂ?
ಟಾಗೋರ್: ವ್ಹಯ್, ಆಮ್ಚೆಲಾಗಿಂ ಸಬ್ದ್ ನಾತಲ್ಲಿಂ ಪದಾಂ ಆಸಾತ್. ಫಕತ್ ಸ್ವರ್ ಮೆಳುನ್ ಅಸಲಿಂ ರಚನಾಂ ಜಾತಾತ್. ಉತ್ತರ್ ಭಾರತಾಂತ್ ಬಂಗಾಳಾಚ್ಯಾಕಯ್ ವೆಗ್ಳ್ಯಾ ಸಂಗೀತಾಕ್ ಆಪ್ಲೆಂಚ್ ಸ್ವತಂತ್ ಅಸ್ಥಿತ್ವ್ ಆಸೊನ್ ತೆಂ ಫಕತ್ ಉತ್ರಾಂಚೆಂ, ವಿಶಯಾಂಚೆಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ್ ಜಾವ್ನ್ ನಾ. ಹೆಂ ಸಂಗೀತ್ ಬೋವ್ ಸಂಕೀರ್ಣ್ ಸುಕ್ಷೀಮ್ ಜಾವ್ನಾಸೊನ್, ಆಪ್ಲೆಸ್ತಕಿಂ ಆಪುಣ್ ಸ್ವರಾಂಚ್ಯಾ ಸಂಸಾರಾಂತ್ ಬುಡೊನ್ ಆಸಾ.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ಹಾಚೆಂ ಸುರೂಪ್ ಸ್ವರ್-ಸಂವಾದ್ ಆಸ್ಚೆ ತಸಲೆಂ ಕಾಂಯ್? (polyphonic)
ಟಾಗೋರ್: ವ್ಹಾಜಂತ್ರಾಂ ವಾಪರ್‍ಚಿಂ ವೇಳ್ ಗುಮಾನಾಂತ್ ದವರ್‍ಚೆಖಾತೀರ್ ಆನಿ ಧ್ವನಿಸಕತ್ ಆನಿ ಗುಂಡಾಯ್ (depth) ವಾಡೊಂವ್ಚ್ಯಾ ಇರಾದ್ಯಾನ್ ಸೊಡ್ಲ್ಯಾರ್ ಫಕತ್ ಸ್ವರ್ಮೇಳ್ ಲಾಭೊಂವ್ಕ್ ನ್ಹಯ್. ತುಮ್ಚೆ ರಿತಿಂತ್ ಸ್ವರ್‌ಮೇಳಾಕ್ ದಿಂವ್ಚ್ಯಾ ವಿಶೇಸ್ ಮಹತ್ವಾವರ್ವಿಂ ತಾಳ್ಯಾವಿನ್ಯಾಸ್ ವಿಶೇಸ್ ಹಾಲಲ್ಲ್ಯಾಬರಿ ಜಾಯ್ನಾ ಕಾಂಯ್?
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ವ್ಹಯ್. ಹೆಂ ಜಾತಾ. ಥೊಡೆಪಾವ್ಟಿಂ ಸ್ವರ್ಮೇಳ್ ತಾಳ್ಯಾವಿನ್ಯಾಸ್ ಗೀಳ್ನ್ ಸೊಡ್ತಾ.
ಟಾಗೋರ್: ತಾಳ್ಯಾವಿನ್ಯಾಸ್ ಆನಿ ಸ್ವರ್ಮೇಳ್ ಎಕಾ ಚಿತ್ರಾಚೊ ಗೀಟ್, ರಂಗ್ ಆಸಲ್ಲೆಬರಿ. ಏಕ್ ಸರಳ್ ರೇಖಾಚಿತ್ರ್ ಸೊಭಿತ್ ಆಸುಂಯೆತಾ. ಪುಣ್ ರಂಗ್ ದಿತಾನಾ, ತೆಂ ಅಸ್ಪಷ್ಟ್, ಮಹತ್ವ್ ನಾತಲ್ಲೆಂ ಜಾವ್ನ್ ವಚುಂಯೆತಾ. ತರೀ, ರಂಗ್, ಗೀಟಾಂಚ್ಯಾ ಮೆಳವ್ಣೆಂತ್ ಅದ್ಭುತ್ ಚಿತ್ರಾಂ ಸಾಧ್ಯ್. ಪುಣ್ ಹಿಂ ವಿಶೇಸ್ ಚಡ್ ಜಾವ್ನ್ ತಾಂಚೆಂ ಮೊಲ್ ಗಯ್ರೆಂ ಕರುಂಕ್ ಪುರೊ.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ಹಿ ಸರ್ ಅದ್ಭುತ್. ಗೀಟ್, 'ರಂಗಾ'ಚ್ಯಾಕಯ್ ಆದ್ಲೊ. ತುಮ್ಚೆ ರಿತಿಚೊ ತಾಳ್ಯಾವಿನ್ಯಾಸ್ ಆಮ್ಚ್ಯಾಕಯ್ ಸಮೃದ್ಧ್ ಮ್ಹಣುನ್ ದಿಸ್ತಾ. ಜಪಾನೀ ಸಂಗೀತಾಂತಯ್ ಹೆಂ ನೀಜ್ ಮ್ಹಣುನ್ ಭೊಗ್ತಾ.
ಟಾಗೋರ್: ಆಮ್ಚೆ ಮತಿಚೆರ್ ಪೂರ್ವ್, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ್ ಸಂಗೀತ್ ಖಂಯ್ಚೆ ರಿತಿನ್ ಪ್ರಭಾವ್ ಘಾಲ್ತಾ ಮ್ಹಣ್ ಸಾಂಗ್ಚೆಂ ಕಷ್ಟ್. ಹಾಂವ್ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ್ ಸಂಗೀತಾ ಥಾವ್ನ್ ಬೋವ್ ಭಾವುಕ್ ಜಾತಾಮ್. ಹೆಂ ಮ್ಹಾಕಾ ಅದ್ಭುತ್ ಭೊಗ್ತಾ. ಕಿತ್ಯಾಕ್ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ತೆಂ ಆಪ್ಲೊ ವಿನ್ಯಾಸ್ ಆನಿ ಸೃಷ್ಟಿಂತ್ ಅಗಾಧ್ ಜಾವ್ನಾಸಾ. ತರೀಪುಣ್ ಆಮ್ಚೆಂ ಸಂಗೀತ್ ತಾಚ್ಯಾ ಮುಳಾವ್ಯಾ ಲಾಲಿತ್ಯಾಚ್ಯಾ ಪ್ರಭಾವಾನ್ ಚಡ್ ಮೊಗಾಚೆಂ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ್ ಸಂಗೀತಾಕ್ ಮಹಾಕಾವ್ಯಾಚೆಂ (ಎಪಿಕ್) ಸುರೂಪ್ ಆಸಾ. ತಾಕಾ ವಿಸ್ತಾರ್ ಪಾಟ್‍ಭುಂಯ್ ಆಸಾ ಆನಿ ಗಾಥಿಕ್ ಶೈಲೆಚೊ ಆಕಾರ್ ಆಸಾ.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ವ್ಹಯ್, ವ್ಹಯ್. ಹೆಂ ಸತ್. ತುಮಿ ಯೆರೊಪಿ ಸಂಗೀತ್ ಕೆದಳಾ ಪಯ್ಲೆಂ ಆಯ್ಕಲ್ಲೆಂ?
ಟಾಗೋರ್: ಸತ್ರಾ ವರ್ಸಾಂಚೆ ಪ್ರಾಯೆರ್. ಹಾಂವ್ ಪಯ್ಲೆ ಪಾವ್ಟಿಂ ಯೆರೊಪಾಕ್ ಪಾವಲ್ಲ್ಯಾ ವೆಳಾರ್ ಮ್ಹಾಕಾ ತಾಚಿ ಲಾಗ್ಶಿಲ್ಯಾನ್ ವೊಳಕ್ ಜಾಲಿ. ಪುಣ್ ತಾಚ್ಯಾಕಯ್ ಪಯ್ಲೆಂಚ್ ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಘರಾಂತ್ ಶೋಪಾನ್ ಆನಿ ಹೆರಾಂಚೆಂ ಸಂಗೀತ್ ಹಾಂವೆಂ ಆಯ್ಕಲ್ಲೆಂ.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಸಂಗೀತಾಕ್ ಅಮಿ ಇತ್ಲೆ ವೊಂದಾಲ್ಯಾಂವ್ ಕಿ ಹ್ಯಾ ಸವಾಲಾಕ್ ಆಮಿ ಯೆರೊಪಿಗಾರಾಂನಿ ಜಾಪ್ ದೀಂವ್ಕ್ ಕಷ್ಟ್. ಕಿತ್ಯಾಕ್ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಆಮ್ಚೆಂ ಸಂಗೀತ್ ಫಕತ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ಅನ್ಭೋಗ್‍ಕಿ (feeling) ವಾ ಮುಳಾವೊ ಮನ್ಶಾಪಣಾಚೊ ಅನ್ಭೋಗ್, ಆನಿ ಕರ್ಕಶ್ (dissonance) ಸ್ವಾಭಾವಿಕ್‍ಕೀ ಯಾ ಆಮಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ರಿತಿರ್ ಮಾಂದುನ್ ಘೆಂವ್ಚೊ ವಿಶಯ್‌ಕಿ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ.
ಟಾಗೋರ್: ಕಿತ್ಯಾಕ್‌ಕಿ ಪಿಯಾನೋ ಮ್ಹಾಕಾ ವಿರಾರ್ ಕರ್‍ತಾ. ಮ್ಹಾಕಾ ವಿಯೊಲ್ ಚಡಿತ್ ಮೊಗಾಚೆಂ.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ಯೆರೊಪಿ ಸಂಗೀತ್ ಕೆದಳಾಯ್ ಅಯ್ಕನಾತಲ್ಲ್ಯಾ ಎಕಾ ಭಾರತೀಯ್ ವ್ಯಕ್ತಿನ್ ತೆಂ ಪಯ್ಲೆಂ ಆಯ್ಕತಾನಾ ಜಾಂವ್ಚೆ ಪರಿಣಾಮ್ ಆತುರಾಯೆಚೆ ಆಸ್ತಿತ್.
ಟಾಗೋರ್: ಏಕ್ ಪಾವ್ಟಿಂ ಹಾಂವೆಂ ಎಕಾ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಗೀತ್‍ಗಾರಾಲಾಗಿಂ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ್ ಸಂಗೀತ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣ್ ಕರುನ್ ತಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಸೌಂದರ್ಯಾಚೆ ಸಂಗ್ತಿಂವಿಶಿಂ ಕಳೊಂವ್ಕ್ ಸಾಂಗಲ್ಲೆಂ.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ಬರೆಂ ಸಂಗೀತ್ - ತೆಂ ಪೂರ್ವಚೆಂಕೀ ಪಶ್ಚಿಮಾಚೆಂ - ವಿಶ್ಲೇಷಣಾಕ್ ಘಾಲುಂಕ್ ಸಾಧ್ಯ್ ನಾ.
ಟಾಗೋರ್: ವ್ಹಯ್. ಖಂಯ್ಚೆಂ ಆಯ್ಕೊವ್ಪ್ಯಾಕ್ ಥಳಾಂತ್ ಆಪ್ಟತಾಕೀ ತೆಂ ತಾಕಾ ಮಿರ್‍ವಲ್ಲೆಂ ಆಸ್ತಾ.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್: ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಅನ್ಭೋಗಾಚ್ಯಾ ಥಳಾಂತ್ ಪೂರ್ವ್ ಆನಿ ಪಶ್ಚಿಮಾಚೆ ಕಲೆವಿಶಿಂ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾ ದಿಂವ್ಚೆವಿಶಿಂ ಎಕೆಚ್ ರಿತಿಚಿ ಅನಿಶ್ಚಿತತಾ ಕೆದಳಾಯ್ ಆಸ್ತಾ. ಹ್ಯಾ ಮೆಜಾಚೆರ್ ಆಸ್ಚೆಂ ತಾಂಬ್ಡೆಂ ಫುಲ್ ಸಯ್ತ್ ಮ್ಹಾಕಾಯ್ ತುಮ್ಕಾಂಯ್ ಎಕೆಚ್ ರಿತಿನ್ ದಿಸನಾಸ್ತಾಂ ಆಸೊಂಕ್ ಪುರೊ.
ಟಾಗೋರ್: ತಿತ್ಲೆಂ ಆಸುನಯ್, ವೈಯುಕ್ತಿಕ್ ಅಭಿರೂಚ್ ಸಮಸ್ತ್ ಲೊಕಾಚ್ಯಾ ಮಾಪಾಕ್ ಸರಿಜಾವ್ನ್ ಅನುಸಂಧಾನಾಕ್ ಫುಡ್ ಜಾಂವ್ಚಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯಾ ನಿರಂತರಿ ಘಡೊನಚ್ ಆಸ್ತಾ.
ಐನ್ಸ್ಟೈನ್ ಪೂರ್ವಥಾವ್ನ್ ಆಯಿಲ್ಲೆ ತಸಲಿಂ ವೆವೆಗ್ಳಿಂ ದರ್ಶನಾಂ ಅರ್ಥ್ ಕರುನ್ ಘೆಂವ್ಚ್ಯಾ ಪ್ರೇತನಾಂತ್ ಸರಾಗ್ ಬುಡೊನ್ ಆಸಲ್ಲೊ ಮ್ಹಣುನ್ ಹೆಂ ಸಂಭಾಷಣ್ ಮಾತ್ರ್ ನ್ಹಯ್, ತಾಂಚ್ಯಾ ಆನಿ ಗಾಂಧೀಜಿ ಮಧ್ಲೊ ಪತ್ರ್ ವೆವ್ಹಾರ್ ಸಯ್ತ್ ದಾಕ್ಲೊ. ಝುಜಾಥಾವ್ನ್ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾ ನಾಸಾವಿಶಿಂ ವಿಶೇಸ್ ಕಳ್ವಳಲ್ಲೊ ಐನ್ಸ್ಟೈನ್ ಫುಡ್ಲ್ಯಾ ವರ್ಸಾಂನಿ ಟಾಗೋರಾಬರಿ ಝುಜಾನಿಶೇಧ್ ತತ್ವಾಚೊ ಭಾರೀ ವ್ಹಡ್ ಪ್ರತಿಪಾದಕ್ ಜಾಲೊ. ಗಾಂಧಿಚಿಂ ಆರ್ಥಿಕ್ ಪ್ರತಿರೂಪಕಾಂ ಅಪ್ರಾಯೋಗಿಕ್ ಮ್ಹಣುನ್ ಮನಾಭೇದ್ ಆಸ್ಲ್ಯಾರೀ ಐನ್‍ಸ್ಟೈನಾನ್ ಗಾಂಧೀಜಿನ್ ಸುಚಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ಪರ್ಯಾಯಾವಿಶಿಂ ಗುಂಡಾಯೆನ್ ಚಿಂತಪ್ ಚಲಯ್ಲೆಂ.
ಟಾಗೋರಾ ಸಾಂಗಾತಾ ಚರ್ಚೆಂತ್ ಫಕತ್ ಆತುರಾಯೆಚಿ ಮ್ಹಣುನ್ ದಿಸ್ಚಿ ಐನ್‌ಸ್ಟೈನಾಚಿ ಆಲೋಚೆನ್ ಗಾಂಧಿಜಿ ಸಾಂಗಾತಾಚ್ಯಾ ಸಂಬಂಧಾಂತ್ ಆನಿಕಯ್ ವಿಸ್ತಾರ್ ಜಾವ್ನ್ ಐತಿಹಾಸಿಕ್ ಮಹತ್ವಾಚಿ ಗಜಾಲ್ ಮಾತ್ರ್ ನ್ಹಯ್ ತಾಂಚೆಂ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ್ ಆನಿ ಚಿಂತ್ಪಾಚಿ ಅಂತರ್ ಸಂಬಂಧಿ ಶಿಂವಣ್ ಜಾವ್ನಯ್ ಮಹತ್ವಾಚಿ ಥಾರ್‍ಲ್ಯಾ.
ಶರತ್ ಅನಂತಮೂರ್ತಿನ್ ಕನ್ನಡಾಂತ್ ಬರಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ಲೇಖನಾಚೊ ಕೊಂಕಣಿ ಅನುವಾದ್: ಮೆಲ್ವಿನ್ ರೊಡ್ರಿಗಸ್
ऐनस्टैन-टागोरा मधें १९३० वर्सा चलल्लें संगीता वयलें संभाषण
टागोर आनी ऐन्स्टैनाच्या मधें दुसरी भेट जाल्ली १९३० वरसा. १९१२ वरसा पयली भेट जावन आटरा वर्सां उपरांत. ही भेट बरलीन लागीं कपुत म्हळ्ळ्या जाग्यार ऐन्स्टैनाच्या गिमाळ घरांत जाली. हे भेटेवेळार तांचे मधें चलल्लें संभाषण भारतीय तशें पाश्चात्य संगीत परंपरें विशीं आंतरीक नदर फांकोंवच्या प्रेतनाकुशीं व्हाळल्लें. हांगासर ऐन्स्टैन आपले संसकृती भायल्या एका संगीताचे रितिविशीं विशेस हुमेद, आतुराय दाकयिल्लेबरी दिस्ता. उपरांत कळोन आयिल्ल्यापरकार हो विषय न्हय आसतां, तांणी हेर विशयांचेरय चर्चा चलयिल्ली आनी तांचें प्रकाशन ऐन्स्टैनाक तितलें समाधान दिंवचे तसलें नातल्लें खंय. हें संभाषण थंयसर आसल्ले तिसरे व्यक्तिन रेकार्ड केल्लें खंय. संगीताविशीं तांचें संभाषणच सुरस आसोन ताचो संपूर्ण पाठ हांगासर दिला.
टागोर: भारतांतली संगीत रीत, पाश्चात्य रितिबरी तितली कांय 'रिजीड' न्हय. आमचो संगीत रचपी एका ताळ्याचो विन्यास, प्रास विन्यासाचो चवकट घालून दिता. ताचे मितींत रावून संगीतगाराक ते विन्यास आपल्या वेळाचे हुमेदिन वाडोवन वचूंक जाता. ताका ताच्या ताळ्याविन्यासा सांगाता ताळ पडूंक जाय आनी आमक्या नेमां भितर ताणेंच ह्यो गजाली स्वहुमेदिन अभिवयक्त करुंयेत. संगीत सृषटिकारान एक पंचांग घालून, ताच्या ताळ्याविन्यासाविशीं घाल्ल्या कृतिबांदपाक आमी खुशी पावतांव. पूण तें संगीत व्हाजयताना व्हाजंत्र्या थावन ताचोच म्हळ्ळो रागोत्साह आनी अलंकार कुशेलता आमी आशेतांव. सृषटिच्या कार्यांत आमी केंद्र अस्तित्वाचें नेम पाळतांव. आनी ताचे सांगाता आमची शीर तुटयनास्तां उरली तर आमच्या व्यक्तित्वाचे मिती भितरच संपूर्ण अभिव्यक्ती साध्य.
ऐन्स्टैन: हें केदळा साध्य म्हळ्यार संगीत कलेक घटमूट परंपरा आसोन, ती आमकां मार्गदर्शन करूंक साध्य जाताना मात्र. येरोपांत लोकामोगाळ कलेथावन ही परंपरा मस्तु पयस गेल्या. एके रितिची गुपीत कला जावन आपलीच नेमावळ आनी संपऱदाय तिका आसा.
टागोर: तशें म्हळ्यार तुमी हे कषटांचे रितीक खाल्ते जायजाय पडता. भारतांत संगीतगाराचें स्वातंत्र्य ताच्या क्रियात्मक व्यक्तित्वांत आसा. एकलो गावपी क्रियात्मक जावन आपले सक्तेन ताळ्याविन्यासाचें सुरूप विशलेषण करूंक साध्य जाताना संगीत सृषटी केल्ल्याची कृती ताणें आपलीच कृती म्हळळेबरी गावयेत.
ऐन्स्टैन: मूळ कृतियेची व्हड 'ऐडिया' संपूर्ण जावन समजताना मात्र तांतूं चडण्यो देंवण्यो हाडूंक साध्य. आमच्या देशांत ह्यो चडण्यो देंवण्यो सयत पयलेंच ठरायिल्ल्यो आसतात.
टागोर: आमचे चालींत बरेपणाचीं नेमां पाळ्ळीं जाल्यार आमकां अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य संपूर्ण लाभता. संगीत अशेंच व्हाळजाय म्हळ्ळें नेम आस्ता. पुण, तें आमचें कर्न घेंवचें आमच्या क्रियात्मकतेंत आसा. आमच्या संगीत संपऱदायांत हे रितिच्या स्वातंत्र्याकय, चमकून आसचे वाटेकय वेगळेपण आसा.
ऐन्स्टैन: कृतियेंतल्या सब्दांचे विंचणुकेंतय असलें स्वातंत्र्य आसा कांय? म्हळ्यार, गावप्याक आपणाक जाय जाल्ले सब्द घालूंक स्वातंत्र्य आसा?
टागोर: बंगाळांत एके रितिचें गायान आसा - हाका कीर्तन म्हणतात - हांतूं गावप्यान मूळ कांतारांत नातल्लें वर्णन आनी मोवळां घालूंक जाता. हें प्रेक्षकाथंय विशेस संभ्रमाचो भोंवार सृषटी करता. कित्याक म्हळ्यार तांकां सोभित आसच्या, खिणाखिणाक सृषटी जांवच्या भोगणांवर्वीं रोमांचन जाता.
ऐन्स्टैन: हाच्या छंदस्साचो आकार कांय कठीण आसा?
टागोर: व्हय. पद रचणेची मीत, मिरवोन वेचे बरी ना. गावप्यान हरयेका प्रयोगांनी ताळाक, वेळाक सरी जावन गायजाय. येरोपाच्या संगीतांत वेळाविशीं तुमकां थोडें चडतीक स्वातंत्र्य आसा, पूण ताळ्या विन्यासाक ना. भारतांत ताळ्याविन्यासाविशीं थोडें स्वातंत्र्य आसोन वेळाविशीं (ठिमे) ना.
ऐन्स्टैन: भारतीय संगीत रचन सब्द नासतां गावयेत कांय? एकय सब्द नासतां गायान चिंतचें कशें?
टागोर: व्हय, आमचेलागीं सब्द नातल्लीं पदां आसात. फकत स्वर मेळून असलीं रचनां जातात. उत्तर भारतांत बंगाळाच्याकय वेगळ्या संगीताक आपलेंच स्वतंत अस्थित्व आसोन तें फकत उतरांचें, विशयांचें व्याख्यान जावन ना. हें संगीत बोव संकीर्ण सुक्षीम जावनासोन, आपलेस्तकीं आपुण स्वरांच्या संसारांत बुडोन आसा.
ऐन्स्टैन: हाचें सुरूप स्वर-संवाद आसचे तसलें कांय? (पोल्य्प्होनीच)
टागोर: व्हाजंत्रां वापर्चीं वेळ गुमानांत दवरचेखातीर आनी ध्वनिसकत आनी गुंडाय (डेपट्ह) वाडोंवच्या इराद्यान सोडल्यार फकत स्वरमेळ लाभोवंक न्हय. तुमचे रितींत स्वरमेळाक दिंवच्या विशेस महत्वावर्वीं ताळ्याविन्यास विशेस हालल्ल्याबरी जायना कांय?
ऐन्स्टैन: व्हय. हें जाता. थोडेपावटीं स्वरमेळ ताळ्याविन्यास गीळन सोडता.
टागोर: ताळ्याविन्यास आनी स्वरमेळ एका चित्राचो गीट, रंग आसल्लेबरी. एक सरळ रेखाचित्र सोभित आसुंयेता. पूण रंग दिताना, तें अस्पष्ट, महत्व नातल्लें जावन वचुंयेता. तरी, रंग, गीटांच्या मेळवणेंत अदभूत चित्रां साध्य. पूण हीं विशेस चड जावन तांचें मोल गयरें करूंक पुरो.
ऐन्स्टैन: ही सर अदभूत. गीट, 'रंगा'च्याकय आदलो. तुमचे रितिचो ताळ्याविन्यास आमच्याकय समृद्ध म्हणून दिस्ता. जपानी संगीतांतय हें नीज म्हणून भोगता.
टागोर: आमचे मतिचेर पूर्व, पाश्चात्य संगीत खंयचे रितीन प्रभाव घालता म्हण सांगचें कष्ट. हांव पाश्चात्य संगीता थावन बोव भावूक जाताम. हें म्हाका अदभूत भोगता. कित्याक म्हळ्यार तें आपलो विन्यास आनी सृषटींत अगाध जावनासा. तरीपुण आमचें संगीत ताच्या मुळाव्या लालित्याच्या प्रभावान चड मोगाचें. पाश्चात्य संगीताक महाकाव्याचें (एपीक) सुरूप आसा. ताका विस्तार पाटभूंय आसा आनी गाथीक शैलेचो आकार आसा.
ऐन्स्टैन: व्हय, व्हय. हें सत. तुमी येरोपी संगीत केदळा पयलें आयकल्लें?
टागोर: सतरा वर्सांचे प्रायेर. हांव पयले पावटीं येरोपाक पावल्ल्या वेळार म्हाका ताची लागशिल्यान वोळक जाली. पूण ताच्याकय पयलेंच आमच्या घरांत शोपान आनी हेरांचें संगीत हांवें आयकल्लें.
ऐन्स्टैन: आमच्या संगीताक अमी इतले वोंदाल्यांव की ह्या सवालाक आमी येरोपिगारांनी जाप दीवंक कष्ट. कित्याक म्हळ्यार आमचें संगीत फकत सांपऱदायिक अनभोगकी (ङेएलिनग) वा मुळावो मनशापणाचो अनभोग, आनी कर्कश (डिस्सोननचे) स्वाभाविक्की या आमी सांपऱदायिक रितीर मांदून घेंवचो विशयकी म्हळ्ळें.
टागोर: कितयाककी पियानो म्हाका विरार करता. म्हाका वियोल चडीत मोगाचें.
ऐन्स्टैन: येरोपी संगीत केदळाय अयकनातल्ल्या एका भारतीय व्यक्तिन तें पयलें आयकताना जांवचे परिणाम आतुरायेचे आसतीत.
टागोर: एक पावटीं हांवें एका ब्रिटिष संगीतगारालागीं शास्त्रीय संगीत विशलेषण करून तांतल्या सौंदर्याचे संगतिंविशीं कळोवंक सांगल्लें.
ऐनस्टैन: बरें संगीत - तें पूर्वचेंकी पश्चिमाचें - विशलेषणाक घालूंक साध्य ना.
टागोर: व्हय. खंयचें आयकोवप्याक थळांत आपटताकी तें ताका मिर्वल्लें आस्ता.
ऐन्स्टैन: आमच्या अनभोगाच्या थळांत पूर्व आनी पश्चिमाचे कलेविशीं प्रतिक्रिया दिंवचेविशीं एकेच रितिची अनिश्चितता केदळाय आस्ता. ह्या मेजाचेर आसचें तांबडें फुल सयत म्हाकाय तुमकांय एकेच रितीन दिसनास्तां आसोंक पुरो.
टागोर: तितलें आसुनय, वैयुक्तीक अभिरूच समस्त लोकाच्या मापाक सरिजावन अनुसंधानाक फुड जांवची प्रक्रिया निरंतरी घडोनच आस्ता.
ऐन्स्टैन पूर्वथावन आयिल्ले तसलीं वेवेगळीं दर्शनां अर्थ करून घेंवच्या प्रेतनांत सराग बुडोन आसल्लो म्हणून हें संभाषण मात्र न्हय, तांच्या आनी गांधीजी मधलो पत्र वेव्हार सयत दाकलो. झुजाथावन जाल्ल्या नासाविशीं विशेस कळवळल्लो ऐन्स्टैन फुडल्या वर्सांनी टागोराबरी झुजानिशेध तत्वाचो भारी व्हड प्रतिपादक जालो. गांधिचीं आर्थीक प्रतिरूपकां अपरायोगीक म्हणून मनाभेद आसल्यारी ऐन्स्टैनान गांधीजीन सुचयिल्ल्या पर्यायाविशीं गुंडायेन चिंतप चलयलें.
टागोरा सांगाता चरचेंत फकत आतुरायेची म्हणून दिसची ऐनस्टैनाची आलोचेन गांधिजी सांगाताच्या संबंधांत आनिकय विस्तार जावन ऐतिहासीक महत्वाची गजाल मात्र न्हय तांचें व्यक्तित्व आनी चिंतपाची अंतर संबंधी शिंवण जावनय महत्वाची थारल्या.
शरत अनंतमूर्तीन कन्नडांत बरयिल्ल्या लेखनाचो कोंकणी अनुवाद: मेल्विन रोड्रीगस